Thể chế kinh tế: Nhìn dưới góc độ thực chứng từ một số quốc gia và bài học cho Việt Nam

Tóm tắt

Dựa vào các lý thuyết về thể chế và phát triển kinh tế được các nhà kinh tế xây dựng, đặc biệt là lý thuyết thể chế của ba nhà kinh tế đạt giải thưởng Nobel kinh tế năm 2024 (Acemoglu, Johnson, và Robinson), bài nghiên cứu đã tóm lược các lý thuyết về thể chế, phân loại thể chế. Bài viết đã xem xét một số tình huống thể chế chưa được thành công ở Việt Nam, nghiên cứu kinh nghiệm thay đổi thể chế đã đưa đến thành công trong phát triển kinh tế của Trung quốc và từ đó đề xuất bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Kết quả nghiên cứu có thể vận dụng cho Việt Nam bao gồm (i) Kinh nghiệm Thâm Quyến Trung Quốc, cho thấy những nơi có tiềm năng kết nối với làn sóng tăng trưởng, dựa trên tiến bộ công nghệ và tổ chức có thể lựa chọn áp dụng cho một số tỉnh của Việt Nam; (ii) Cải thiện môi trường thể chế bằng mở rộng quyền tự chủ cho các nơi mà các chính quyền địa phương càng có nhiều phương thức hỗ thị trường, thì càng thu hút đầu tư tư nhân và FDI có hàm lượng công nghệ cao nhiều hơn; (iii) Tăng cường chính sách khuyến khích cho địa phương bằng phân bổ tỷ lệ ngân sách nhiều hơn cho các địa phương có kết quả hoạt động cao. Điểm đóng góp mới của nghiên cứu là các bài học kinh nghiệm được khuyến nghị liên quan đến chính sách khuyến khích phát triển như tạo cơ chế đặc thù cho địa phương có tiềm năng phát triển và chính sách thu hút nhân tài trong bộ máy điều hành của chính quyền địa phương.

Abstract

Based on theories of institutions and economic development built by economists, especially the institutional theories of three economists who won the Nobel Prize in Economics in 2024 (Acemoglu, Johnson, and Robinson), the study summarizes theories of institutions and classifies institutions. The article has considered some applying institution cases that may not be successful in Vietnam, studied the experience of institution change that may have brought success in China's economic development and from there proposed lessons for Vietnam. The research results show lessons that can be applied to Vietnam, including (i) The experience of Shenzhen, China, showing that places with the potential to connect with the growth wave, based on technological and organizational progress can be selected to be applied to some provinces in Vietnam; (ii) Improving the institutional environment by expanding autonomy for local governments where they have more market support measures, attracting more private investment and FDI with applying high technology ; (iii) Strengthening incentive policies for localities by allocating a larger proportion of the budget to localities where they have high performance. The new contribution of the study is the recommended lessons learned related to development incentive policies such as creating specific mechanisms for localities with development potential and policies to attract talents in the local government's administrative apparatus.