Nâng cao hiệu quả giám sát công ty đại chúng trên thị trường chứng khoán ở Việt Nam trong tình hình hiện nay

Phạm Bảo Anh1,
1 Viện Kinh tế chính trị học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh
10
Ngày xuất bản: 25/08/2025
Ngày xuất bản Online: 25/08/2025
Chuyên mục: Tài chính, Ngân hàng, Kế toán, Kiểm toán
DOI: https://doi.org/10.52932/jfmr.v16i4.1030

Nội dung chính của bài viết

Tóm tắt

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam đang phát triển nhanh về quy mô nhưng còn tiềm ẩn nhiều rủi ro về minh bạch thông tin và quản trị công ty, yêu cầu nâng cao hiệu quả giám sát với công ty đại chúng trở nên cấp thiết. Bài viết phân tích thực trạng công tác giám sát công ty đại chúng trên thị trường chứng khoán Việt Nam, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện. Dữ liệu nghiên cứu được tổng hợp từ báo cáo của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, các sở giao dịch chứng khoán, tổ chức quốc tế (ADB), thực tiễn điển hình giai đoạn 2020 - 2024. Bài viết sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu; phân tích, tổng hợp; phương pháp thống kê, so sánh; phương pháp chuyên gia. Kết quả nghiên cứu cho thấy, hệ thống giám sát hiện nay còn tồn tại bất cập như thiếu cơ chế giám sát chủ động, năng lực kiểm soát thông tin còn hạn chế, thiếu kết nối dữ liệu liên ngành và đội ngũ giám sát viên còn mỏng. Để nâng cao hiệu quả giám sát cần đi đôi với cải cách thể chế, ứng dụng công nghệ, tăng cường hậu kiểm và nâng cao chất lượng nhân lực, hoàn thiện hành lang pháp lý, thiết lập cơ chế cảnh báo sớm, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý, phát triển hệ thống giám sát điện tử.

Abstract

In the context of Vietnam’s stock market rapidly expanding in scale but still posing significant risks in terms of information transparency and corporate governance, the need to enhance the effectiveness of supervision over public companies has become urgent. This paper analyzes the current state of supervision of public companies in Vietnam’s stock market and, on that basis, proposes solutions for improvement. The research data were compiled from reports by the State Securities Commission, stock exchanges, and international organizations (ADB), as well as from practical case studies during the 2020–2024 period. The study adopts document review; analysis and synthesis; statistical and comparative methods; and expert consultation. The findings indicate that the current supervisory system still suffers from shortcomings such as the lack of a proactive supervision mechanism, limited capacity for information control, insufficient cross-sectoral data connectivity, and an understaffed supervisory workforce. To improve supervisory effectiveness, it is necessary to couple institutional reform with technological application, strengthen post-supervision measures, enhance the quality of human resources, refine the legal framework, establish an early warning mechanism, strengthen coordination among regulatory agencies, and develop an electronic supervision system.

Chi tiết bài viết

Tài liệu tham khảo

An Vũ (2024). Nhiều công ty bị phạt nặng vì vi phạm công bố thông tin. Trang thông tin điện tử Thị trường tài chính, Báo Kinh tế & Đô thị. https://thitruongtaichinh.kinhtedothi.vn/chung-khoan/nhieu-cong-ty-bi-phat-nang-vi-vi-pham-cong-bo-thong-tin-132404.html.
Adrian, C., Garg, M., Pham, A. V., Phang, S.-Y., & Truong, C. (2022). Policy and oversight of corporate political activities and the cost of equity capital. Journal of Contemporary Accounting & Economics, 18(2), 181-203. https://doi.org/10.1016/j.jcae.2022.100314.
Asian Development Bank (2023). Capital Market Development in ASEAN: Vietnam country diagnostic report (Country Assessment - Vietnam, phần IV.5: Supervision Challenges). Manila: Asian Development Bank. https://www.adb.org/publications/vietnam-country-diagnostic-report.
Aguilera, R. V., & Jackson, G. (2010). Comparative and international corporate governance. The Academy of Management Annals, 4(1), 485–556. https://doi.org/10.1080/19416520.2010.495525.
Akerlof, G. A. (1970). The market for “lemons”: Quality uncertainty and the market mechanism. Quarterly Journal of Economics, 84(3), 488-500. https://doi.org/10.2307/1879431.
Baldwin, R., Cave, M., & Lodge, M. (2012). Understanding regulation: Theory, strategy, and practice (2nd ed.). Oxford University Press.
Basel Committee on Banking Supervision (2012). Core principles for effective banking supervision. Bank for International Settlement. https://www.bis.org/publ/bcbs230.htm.
Trung Anh (2024). Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chuẩn bị tiến hành thanh tra đối với 18 đối tượng. Tạp chí điện tử Thương trường. https://thuongtruong.com.vn/news/ubcknn-chuan-bi-tien-hanh-thanh-tra-doi-voi-18-doi-tuong-121876.html
Châu Quốc An (2022). Hoàn thiện pháp luật quản trị công ty cổ phần đại chúng ở Việt Nam hiện nay. Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh)
Bebchuk, L. A., Cohen, A., & Ferrell, A. D. (2009). What matters in corporate governance? The Review of Financial Studies, 22(2), 783-827. https://doi.org/10.1093/rfs/hhn099
Báo điện tử Nhân Dân (2025). Hoạt động giám sát giao dịc-25 năm song hành cùng sự phát triển của Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh. https://nhandan.vn/hoat-dong-giam-sat-giao-dich-25-nam-song-hanh-cung-su-phat-trien-cua-so-giao-dich-chung-khoan-thanh-pho-ho-chi-minh-post889181.html
Báo điện tử Thanh tra (2025). Thanh tra Ủy ban Chứng khoán Nhà nước triển khai 72 đoàn thanh tra, kiểm tra. https://thanhtra.com.vn/hoat-dong-nganh-91D9B9332/thanh-tra-ubcknn-trien-khai-72-doan-thanh-tra-kiem-tra-029ea64b5.html
Bùi Phú (2024). Bộ trưởng Bộ Tài chính: Tăng cường minh bạch thị trường vốn. Tạp chí điện tử Thương gia. https://thuonggiaonline.vn/bo-truong-bo-tai-chinh-tang-cuong-minh-bach-thi-truong-von-post548707.html.
Huizenga, J., et al. (2024). The impact of audit oversight quality on the financial performance of U.S. firms: A subjective assessment. Journal of Risk and Financial Management, 17(4), 151. https://doi.org/10.3390/jrfm17040151
Nguyễn Văn Hanh (2023). Giám sát công ty đại chúng trên thị trường chứng khoán Việt Nam: Thực trạng và giải pháp. Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, Bộ Tài chính, Hà Nội.
Kijkasiwat, P., Hussain, A., & Mumtaz, A. (2022). Corporate governance, firm performance and financial leverage across developed and emerging economies. Risks, 10(10), 2-20. https://doi.org/10.3390/risks10100185
International Organization of Securities Commissions (IOSCO) (2020). Methodology for assessing implementation of the IOSCO objectives and principles of securities regulation. IOSCO. https://www.iosco.org/library/pubdocs/pdf/IOSCOPD561.pdf
La Porta, R., Lopez-de-Silanes, F., Shleifer, A., & Vishny, R. W. (2000). Investor protection and corporate governance. Journal of Financial Economics, 58(1-2), 3-27. https://doi.org/10.1016/S0304-405X(00)00065-9
Nguyễn Thanh Lý (2020). Kiểm soát giao dịch có khả năng tư lợi trong công ty đại chúng theo pháp luật Việt Nam. Nhà xuất bản Khoa học Xã hội
OECD. (2015). G20/OECD principles of corporate governance. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264236882-en
Nguyễn Văn Tâm (2023). Thực trạng quản trị công ty tại các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Tạp chí điện tử Công Thương. https://tapchicongthuong.vn/thuc-trang-quan-tri-cong-ty-tai-cac-doanh-nghiep-niem-yet-tren-thi-truong-chung-khoan-viet-nam-110871.htm.
Thời báo Tài chính Việt Nam (2024). Cải thiện tính minh bạch để tăng giá trị, sức hút cho thị trường chứng khoán. https://thoibaotaichinhvietnam.vn/cai-thien-tinh-minh-bach-de-tang-gia-tri-suc-hut-cho-thi-truong-chung-khoan-163877-163877.html.
Tạp chí điện tử Công thương (2025). Quản trị công ty tại các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam: Thực trạng và giải pháp. Tạp chí điện tử Công Thương. https://tapchicongthuong.vn/quan-tri-cong-ty-tai-cac-doanh-nghiep-niem-yet-tren-san-chung-khoan-viet-nam--thuc-trang-va-giai-phap-132812.htm.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (2023). Tăng cường công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm trên thị trường chứng khoán. https://ssc.gov.vn/webcenter/portal/ubck/pages_r/l/chitit?dDocName=APPSSCGOVVN1620157133
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (2020). Báo cáo thường niên năm 2020. https://ssc.gov.vn/webcenter/portal/ubck/pages_otherpages/nphm/bocothngnin.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (2021). Báo cáo thường niên năm 2021. https://ssc.gov.vn/webcenter/portal/ubck/pages_otherpages/nphm/bocothngnin.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (2022). Báo cáo thường niên năm 2022. https://ssc.gov.vn/webcenter/portal/ubck/pages_otherpages/nphm/bocothngnin.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (2023). Báo cáo thường niên năm 2023. https://ssc.gov.vn/webcenter/portal/ubck/pages_otherpages/nphm/bocothngnin.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (2024). Báo cáo thường niên năm 2024. https://ssc.gov.vn/webcenter/portal/ubck/pages_otherpages/nphm/bocothngnin.
Trần Anh Vũ (2020). Quản trị công ty tại các công ty đại chúng niêm yết trên sàn chứng khoán Hà Nội. Học viện khoa học xã hội, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội.
Văn phòng Quốc hội (2025). Văn bản hợp nhất số 41/VBHN-VPQH: Hợp nhất Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 và Luật số 56/2024/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật liên quan. Hà Nội, Việt Nam.
Wiersema, M., & Koo, H. (2022). Corporate governance in today’s world: Looking back and an agenda for the future. Journal of Management Studies, 59(5), 1234–1267. https://doi.org/10.1177/01492063211050944
Jensen, M. C., & Meckling, W. H. (1976). Theory of the firm: Managerial behavior, agency costs and ownership structure. Journal of Financial Economics, 3(4), 305-360. https://doi.org/10.1016/0304-405X(76)90026-X
Trích dẫn bài báo
Phạm, B. A. (2025). Nâng cao hiệu quả giám sát công ty đại chúng trên thị trường chứng khoán ở Việt Nam trong tình hình hiện nay. Tạp chí Nghiên cứu Tài chính - Marketing, 16(4), 90-106. https://doi.org/10.52932/jfmr.v16i4.1030